چه فرزندتان تازه در خارج از ایران متولد شده یا اینکه در زمان کودکی‌اش به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اید، او بزودی در رده بچه‌های دوزبانه قرار خواهد گرفت
این سوال را از خود می‌پرسید که برای آموزش زبان دوم او باید چه کنید
آیا باید از همین حالا با او انگلیسی کار کنید یا در خانه فارسی حرف نزنید. از چه سنی باید این آموزش را شروع کنید
البته چند وقت بعد هم این سوال برایتان پیش خواهد آمد که حالا که زبان دوم را یاد گرفته باید چه کاری کرد تا زبان فارسی از یادش نرود و در آن هم معادل زبان دیگر رشد و پیشرفت داشته باشد
این مشکل همه بچه‌های دوزبانه است
در ادامه مقاله‌ای برای چگونگی حمایت از بچه‌های دوزبانه ایرانی مقیم خارج ارائه شده
در مورد کمک به حفظ زبان اول هم به «پرورش فرزندانی که واقعا دوزبانه هستند» مراجعه کنید
انواع دوزبانه بودن
تعاریف متفاوتی از دوزبانه بودن در متن‌های علمی آمده
اما بیشتر آن را استفاده هر روزه از هر دوزبان به می‌دانند
میزان دوزبانه بودن بچه‌های دوزبانه می‌تواند متفاوت باشد
بعضی‌ها در زمینه‌های مختلف زبانی، به یک اندازه به هر دو زبان تسلط دارند که به آنها «دوزبانه‌های متعادل» گفته می‌شود
اما بیشتر اوقات، در افراد دوزبانه، یکی از زبان‌ها بیشتر استفاده می‌شود و به همین دلیل تسلط بیشتری در آن بوجود می‌آید
به این افراد «دوزبانه‌های مسلط» می‌گویند
افرادی هم هستند که به سه زبان یا بیشتر تسلط پیدا می‌کنند که به آنها «چند زبانه» می‌گوییم
تمرکز این مقاله در شیوه حمایت از بچه‌های دوزبانه ای است که از طفولیت به یادگیری دوزبان می‌پردازند
یادگیری بیش از یک زبان
کودک می‌تواند زبان دوم را از دو راه اصلی یاد بگیرد
روش اول «دریافت همزمان» به معنی یادگیری همزمان هر دو زبان است
مثلا وقتی که کودک در خانه‌ای که هر دوزبان صحبت می‌شود زندگی می‌کند
شیوه دوم، «دریافت ترتیبی» نام دارد – وقتی که زبان دوم پس از زبان اول یاد گرفته می‌شود
مثلا وقتی که کودک زبان فارسی را بلد است ولی به مدرسه یا مهد کودک می‌رود
تا زبان دوم مثل انگلیسی را یاد بگیرد
با فهمیدن اینکه کودک از چه راه‌هایی زبان یاد می‌گیرد می‌توانیم از یادگیری او بهتر حمایت کنیم
چیز‌های غلطی که درباره دوزبانه بودن گفته می‌شود
چیز‌های نادرست زیادی درباره دوزبانه بودن گفته می‌شود که بهتر است برای حمایت بهتر از بچه‌ها درباره‌شان صحبت کنیم
نادرست: یادگیری بیش از یک زبان از طفولیت، باعث عقب افتادن حرف زدن کودک می‌شود
این اصلا درست نیست. مثل همه بچه‌های دیگر، بچه‌های دوزبانه هم ممکن است دیرتر حرف زدن را شروع کنند، اما یاد گرفتن زبان دوم تاثیری در افزایش یا کاهش زمان شروع حرف زدن ندارد
نادرست: اگر حرف زدن به زبان اول یا فارسی در خانه را متوقف کنید و تمرکز را روی زبان جدید بگذارید، یادگیری زبان دوم ساده‌تر می‌شود
واقعیت این است که هرچه زبان اول قوی‌تر باشد، یادگیری زبان دوم راحت‌تر می‌شود
نادرست: وقتی که کودک صحبت به زبان دوم مثل انگلیسی را شروع کرد، پدر و مادر دیگر نباید جلوی او فارسی صحبت کنند
در حقیقت، بهترین راه حمایت خانواده از بچه‌های دوزبانه این است که استفاده از زبان فارسی را در خانه ادامه دهند. نیازی نیست که پدر و مادر برای کمک به انگلیسی فرزندشان به انگلیسی حرف بزنند
مهمتر این است که پدر و مادر به زبانی حرف بزنند که در آن بهتر و راحت‌ترند. وقتی که این کار را می‌کنند مدل‌های دستوری بهتر و واژگان بیشتری را در اختیار کودکشان می‌گذارند
به این ترتیب پدر و مادر باید صحبت به زبان فارسی را در باره همه موضوعات مثل خرید، شعر‌خواندن، داستان گفتن، کتاب و بازی کردن ادامه دهند
برای بچه‌های خیلی کوچک حتما یادتان باشد که دائما بگویید که به فارسی صحبت می‌کنید
عواملی که روی یادگیری انگلیسی به عنون زبان دوم اثر می‌گذارند
عواملی وجود دارند که که بر میزان یادگیری انگلیسی به عنوان زبان دوم تاثیر می‌گذارند
مدت زمان تماس با انگلیسی
نوع و کیفیت تماس با انگلیسی – شنیدن، مکالمه، پیچیدگی واژه‌های استفاده شده
سن کودک در اولین تماس با انگلیسی
اهمیتی که به دانستن زبان انگلیسی و فارسی داده می‌شود
مشخصات و ویژگی‌های خاص هر خانواده – توانایی، نیاز و پشتیبانی
مشخصات و قابلیت‌های فردی کودک ( شخصیت، اعتماد به نفس و روش‌های یادگیری) که ممکن است بر آمادگی و انگیزه در ارتباط با دیگران و استفاده از زبان جدید اثر بگذارد
وقتی بچه‌ها زبان دوم یاد می‌گیرند باید منتظر چه چیز‌هایی باشیم؟
فهمیدن پاسخ بچه‌ها به یادگیری زبان انگلیسی نقش مهمی در شیوه کمک به آنها دارد. خیلی از بچه‌ها، ابتدا وقتی که در معرض زبان جدید قرار می‌گیرند سکوت می‌کنند
این دوران سکوت ممکن است چند ماه طول بکشد و برای توسعه فهمیدن خیلی مهم است
در این مدت لازم است که فرصت لازم را برای بچه‌ها فراهم کنیم، بدون اصرار به حرف زدن
در طول این مدت، بچه‌ها به بزرگتر‌های اطرافشان و نشانه‌های غیر کلامی اعتماد می‌کنند
مثلا بزرگتر‌ها به چیزی که درباره‌اش صحبت می‌کنند اشاره می‌کنند یا به کودک می‌گویند که اشاره کند
بچه‌ها بیشتر کار‌های بچه‌های دیگر را دنبال می‌کنند و از آنها تقلید می‌کنند
اینکه بزرگتر‌ها در میان جمله‌ها زبان را عوض کنند چیز غیر معمولی نیست و حتی می‌تواند باعث بهتر شدن ارتباط شود
به همین شکل، گاهی هم بچه‌هایی که زبان جدید یاد می‌گیرند، زبان‌ها را در موقع جمله سازی مخلوط می‌کنند
بچه‌هایی که انگلیسی یاد می‌گیرند، اغلب با جمله‌های اجتماعی کوتاه شروع می‌کنند؛ مثلا، «نوبت من»، «دنبالم بیا»، «کمکم کن»
معمولا این جمله‌ها برایشان ساده‌تر است و بچه‌ها و بزرگتر‌های دیگر هم جواب خوبی می‌دهند
تشخیص تاخیر در صحبت کردن
این که آیا تاخیر در صحبت کردن کودک بخاطر شروع به یادگیری زبان انگلیسی و نیاز به فرصت بیشتری است یا دلایل دیگر کار سختی است
اگر کودک دچار اختلال دیر صحبت کردن باشد، در هر دو زبان صحبت کردن را دیر شروع خواهد کرد
اگر شما نگران یادگیری و پیشرفت زبان کودک در هر کدام از زبان‌ها هستید یا سرعت پیشرفت در زبان دوم خیلی کند است می‌توانید با متخصص در این مورد مشورت و پیشرفت فرزندتان را ارزیابی کنید
در چنین ارزیابی، اطلاعاتی در باره زبان‌هایی که در خانه صحبت می‌شوند و نحوه توسعه اولین زبانی که کودک فراگرفته دریافت می‌شود
این موضوعات شامل بر توانایی کودک در فهمیدن چیز‌هایی که گفته می‌شود، استفاده از کلمات، جمله سازی
و استفاده از زبان‌های مختلف برای ارتباط با چند نفر بزرگسال و همینطور رشد اجتماعی کودک را هم شامل می‌شود
متخصصین گفتاردرمانی هم وجود دارند که می‌توانند رشد کودک را در زبان‌های دیگر هم ارزیابی کنند
و همچنین شاید بتوان گفتار‌درمانگر‌هایی پیدا کرد که به زبان فارسی و انگلیسی با هم تسلط داشته باشند
دوزبانه بودن باعث افزایش یا کاهش احتمال تاخیر در گفتار نمی‌گردد
همانطور که کودکانی هستند که در شروع به تکلم یک زبان تاخیر دارند، بچه‌های دوزبانه‌ای هم با همین نوع تاخیر پیدا می شوند
